สถาบันความมั่นคงศึกษา สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมศ.สมช.) ได้จัดกิจกรรมการศึกษาดูงานภายใต้หลักสูตรความมั่นคงศึกษา (คมศ.) รุ่นที่ 6 ครั้งที่ 1 ระหว่างวันที่ 21 – 23 พฤษภาคม 2568 โดยผู้เข้ารับการศึกษาพร้อมด้วยเจ้าหน้าที่ รวมจำนวน 34 คน มีรักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการสถาบันความมั่นคงศึกษา (นางสาวสุนิสา แพรภัทรประสิทธิ์) เป็นหัวหน้าคณะ เดินทางศึกษาดูงานหน่วยงานในพื้นที่จังหวัดจันทบุรีและจังหวัดตราด ประกอบด้วย กองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด จังหวัดจันทบุรี สำนักงานจังหวัดตราด ด่านชายแดนถาวรบ้านหาดเล็ก และด่านศุลกากรคลองใหญ่ จังหวัดตราด เพื่อเสริมสร้างความเข้าใจเชิงประจักษ์เกี่ยวกับประเด็นด้านความมั่นคงแห่งชาติในพื้นที่ปฏิบัติงานจริง โดยมุ่งเน้นให้ผู้เข้ารับการอบรมสามารถวิเคราะห์สถานการณ์ความมั่นคงจากหลายมิติ ทั้งด้านความมั่นคงชายแดน ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ เศรษฐกิจชายแดน สังคม ทรัพยากรธรรมชาติ และภัยคุกคามสมัยใหม่ ตลอดจนสามารถบูรณาการแนวคิดดังกล่าวเข้าสู่กระบวนการกำหนดนโยบายหรือข้อเสนอเชิงยุทธศาสตร์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
การศึกษาดูงาน ณ กองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด จังหวัดจันทบุรี เมื่อวันพฤหัสบดีที่ 21 พฤษภาคม 2568 คณะฯ ได้เข้ารับฟังการบรรยายสรุป เพื่อศึกษาถึงบทบาทสำคัญในการรักษาความสงบเรียบร้อยตามแนวชายแดนตะวันออกของประเทศ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความเชื่อมโยงกับประเทศกัมพูชา การบรรยายได้สะท้อนถึงโครงสร้างการปฏิบัติงานของกองบัญชาการฯ แนวทางในการเฝ้าระวังภัยคุกคาม และแนวโน้มของอาชญากรรมข้ามชาติที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วซึ่งรวมถึงการลักลอบ
ค้าแรงงาน สิ่งผิดกฎหมาย และภัยคุกคามสำคัญในพื้นที่เปราะบาง นอกจากนี้ยังได้เห็นภาพความร่วมมือสำคัญอันดีระหว่างไทย–กัมพูชาในพื้นที่จังหวัดตราด ในการรักษาเสถียรภาพของแนวชายแดนระยะยาว
ในมิติของความมั่นคงทางทะเล คณะฯ ได้เรียนรู้ถึงกลไกการลาดตระเวนและการรักษาความปลอดภัยในพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก และบทบาทสำคัญของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการเฝ้าระวังภัยคุกคามทางทะเล อาทิ การลักลอบขนสินค้าหนีภาษี การลักลอบขนแรงงานทางเรือ และความเคลื่อนไหวของกลุ่มผู้มีอิทธิพลที่ใช้เส้นทางทะเลเพื่อเลี่ยงการตรวจสอบ ความมั่นคงในพื้นที่ทะเลของจังหวัดตราดจึงมีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับเส้นทางเดินเรือระหว่างประเทศ และมีผลต่อภาพลักษณ์ด้านความปลอดภัย
ในน่านน้ำไทยต่อสายตานานาชาติ ตลอดจนการสร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงานรัฐ ภาคเอกชน และประชาชนในพื้นที่จึงมีความสำคัญยิ่งต่อการเฝ้าระวังอย่างมีประสิทธิภาพ
การศึกษาดูงาน ณ สำนักงานจังหวัดตราด เมื่อวันศุกร์ที่ 22 พฤษภาคม 2568 คณะฯ ได้เข้ารับฟังการบรรยายสรุป เพื่อศึกษาถึงการดำเนินงานในการขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการชายแดน (พ.ศ. 2566 – 2570) ของจังหวัดตราด โดยผู้แทนจากสำนักงานจังหวัดได้ถ่ายทอดภาพรวมของนโยบายด้านความมั่นคงที่เชื่อมโยงกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจชายแดน การส่งเสริมความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้าน และการพัฒนาพื้นที่ชายแดนให้เป็นเขตเศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งล้วนมีบทบาททั้งในมิติความมั่นคงและการเติบโตของประเทศในระยะยาว นอกจากนี้ คณะฯ ยังได้แลกเปลี่ยนกับหน่วยงานด้านแรงงานและสาธารณภัยในประเด็นความท้าทายในปัจจุบัน ได้แก่ การบริหารจัดการแรงงานข้ามชาติ ปัญหาการค้ามนุษย์ และแนวทางในการป้องกันผลกระทบทางสังคมที่อาจบั่นทอนเสถียรภาพของพื้นที่ชายแดน พร้อมทั้งหารือถึงแนวทางการรับมือภัยพิบัติและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ส่งผลต่อความมั่นคงของประชาชนในพื้นที่
การศึกษาดูงาน ณ ด่านชายแดนบ้านหาดเล็กและด่านศุลกากรคลองใหญ่ จังหวัดตราด เมื่อวันศุกร์ที่ 22 พฤษภาคม 2568 คณะฯ ได้ลงพื้นที่ด่านชายแดนถาวรบ้านหาดเล็ก ซึ่งเป็นจุดผ่านแดนสำคัญในการควบคุมการเข้า–ออกของบุคคลและการเคลื่อนย้ายสินค้าระหว่างประเทศไทยและกัมพูชา โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ผู้แทนสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองจังหวัดตราด ผู้แทนด่านศุลกากรคลองใหญ่ และผู้แทนหน่วยเฉพาะกิจนาวิกโยธินตราด ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับระบบการตรวจคนเข้าเมือง การควบคุมสินค้านำเข้า–ส่งออก และบทบาทของด่านชายแดนในการส่งเสริมเศรษฐกิจและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ นอกจากนี้ยังได้หารือเกี่ยวกับปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ทั้งในรูปแบบของการลักลอบนำเข้าสินค้า การลักลอบขนแรงงาน และการเคลื่อนไหวของเครือข่ายผิดกฎหมายในพื้นที่ชายแดน พร้อมทั้งเน้นย้ำถึงความสำคัญของการสร้างความเข้าใจระหว่างประชาชนไทยและกัมพูชาในพื้นที่แนวชายแดน เพื่อส่งเสริมความมั่นคงทางสังคมและวัฒนธรรมอย่างยั่งยืน
การศึกษาดูงานในครั้งนี้มีเป้าหมายเพื่อเสริมสร้างความเข้าใจแบบองค์รวมต่อประเด็นความมั่นคงที่เชื่อมโยงทั้งระดับพื้นที่ ระดับประเทศ และบริบทระหว่างประเทศ ผู้เข้ารับการศึกษาได้เห็นถึงความสำคัญของการบูรณาการหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชนในการเผชิญหน้ากับภัยคุกคามยุคใหม่ ตลอดจนสามารถประเมินสถานการณ์จริง และแลกเปลี่ยนองค์ความรู้กับผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่เพื่อเป็นพื้นฐานในการพัฒนาแนวคิดเชิงนโยบายด้านความมั่นคงที่สอดคล้องกับบริบทการเปลี่ยนแปลงของโลกในปัจจุบัน
โดย สมศ. ได้จัดกิจกรรมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) ให้แก่ผู้เข้ารับการศึกษา โดยมุ่งเน้นการเสริมสร้างทักษะในการวิเคราะห์สถานการณ์และจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายด้านความมั่นคง ผ่านการใช้เครื่องมือและเทคนิคด้านการวิเคราะห์สถานการณ์ ด้วยการฝึกใช้เทคนิค Risk Analysis เพื่อประเมินภัยคุกคาม ความเปราะบาง และโอกาสที่อาจเกิดขึ้นในพื้นที่จังหวัดชายแดนอย่างเป็นระบบ จากนั้นผู้เข้าอบรมได้ร่วมกันพัฒนา “ฉากทัศน์อนาคตที่เป็นไปได้” (Alternative Future Analysis: AFA) ซึ่งเปิดโอกาสให้วิเคราะห์ผลกระทบจากตัวแปรสำคัญที่อาจเปลี่ยนแปลงทิศทางของสถานการณ์ในระยะกลางถึงระยะยาว อาทิ การเปลี่ยนแปลงทางการเมือง การค้า ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ สิ่งแวดล้อม
ในการนี้ ผู้เข้าอบรมได้ฝึกจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายโดยใช้เทคนิค Pro-Cons-Fault-Fix ซึ่งเป็นกระบวนการที่ช่วยให้สามารถระบุจุดแข็ง จุดอ่อน ความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้น และแนวทางในการแก้ไขได้อย่างเป็นระบบ โดยการวิเคราะห์และจัดทำข้อเสนอในลักษณะนี้มีเป้าหมายเพื่อให้ผู้เข้ารับการศึกษามีความสามารถในการจัดทำรายงานและข้อเสนอเชิงยุทธศาสตร์ที่มีคุณภาพ เพื่อเสนอต่อสำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) ในลำดับต่อไป อันจะช่วยต่อยอดกระบวนการเรียนรู้จากภาคสนามไปสู่การกำหนดแนวทางเชิงนโยบายที่สามารถตอบสนองต่อสภาพแวดล้อมด้านความมั่นคงที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
สถาบันความมั่นคงศึกษา (สมศ.)
สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ
